Mizanpaj Nedir?

(Bu yazımızda kitap mizanpajı üzerinde duracağız. Gazete ve dergi mizanpajları konusunda daha sonra yazabiliriz…)

Mizanpaj, grafik tasarımın bir dalıdır. Sayfalardaki görsel öğeleri düzenleyerek mesajın okuyucuya doğru şekilde iletilmesini sağlar. Yani mizanpaj, kitap, gazete veya derginin iç sayfalarının tasarımıdır (Dizgi olarak isimlendirenler de vardır). 

Her ne kadar basit bir işmiş gibi görünse de mizanpaj, profesyonel kitapları, amatör kitaplardan ayıran en önemli etkenlerden biridir.

Hangi Programlar Kullanılarak Mizanpaj Yapılır?

En yaygın ve en gelişmiş mizanpaj programı, ilk versiyonu 1999’da çıkan Adobe Indesign’dır. Indesign’dan önce, ilk versiyonu 1987’de çıkan QuarkXpress hüküm sürüyordu. Bu iki programın dışında; Corel Draw, Microsoft Word de mizanpaj için kullanılabilirler. Hatta Microsoft Excel’de katalog tasarımı yapmaya çalışan çılgınlara bile şahit oldum.

Bizim kullandığımız ve uzmanı olduğumuz Adobe Indesign ile ilgili dersler ve ipuçları yazılarımızı yakında bu blog üzerinden paylaşmaya başlayacağız.

Mizanpaj Önemlidir

Mizanpajın önemi, bir çok kişi tarafından kolaylıkla göz ardı edilebilir. Kitapları örnek verecek olursak; bir kitabın kapak tasarımı, sayfa tasarımlarından çok daha fazla önemsenir. Bu durum bir açıdan doğru kabul edilebilir. Zira başarılı bir kapak tasarımı, rafta ya da ekranda onlarca kitabın arasından hedef okuyucuyu kendine çeker, satışı ve beğeniyi arttırır. Ancak unutmamak gerekir ki okuyucular kitabın kapağına 1 dakika, sayfalarına ise günlerce bakarlar. 

Metin ne kadar kaliteli ve sürükleyici olursa olsun sayfa tasarımı iyi yapılmadıysa uzun süre okumak işkenceye dönüşebilir. 

Mizanpaj, bir metni kitaba dönüştürür. Yani yazılan yüzlerce sayfalık bir roman, mizanpajı yapılıp yayımlanmadan kitap olarak adlandırılamaz. Henüz metindir o.

Okuyucular kötü hazırlanmış bir kitabı sıkıcı bulurlar. Somut bir şey gösteremeseler de (font seçimi, satır aralığı, kenar boşlukları gibi…) kendilerini içten içe rahatsız eden, açıklayamadıkları bir rahatsızlık hissederler.

Yanlış font seçiminin bazen okuyucularda baş ağrısına sebep olduğunu biliyor muydunuz? Peki sayfa başında veya sonunda yalnız kalmış bir satırın okuyucunun metinle olan zihinsel bağlantısını kestiğini?.. Biz biliyoruz…

Aşağıdaki iki örneğe bakın. Siz hangisini okumak isterdiniz? Ya da sizin kitabınızın hangisi gibi olmasını isterdiniz? (Hangisinin doğru, hangisinin yanlış örnek olduğununu belirtmeye gerek bile görmüyoruz.)

kotu-mizanpaj-2
iyi-mizanpaj-2

Mizanpaj Zordur

Mizanpaj, dışarıdan bakıldığında çok kolay bir iş gibi görünür. Bir şekilde bilgisayar kullanmış olan herkes “Word” programını kullanmıştır. Metni yaz, iki yana yasla, güzel bir font seç(!)… Bir de sayfa numarası eklemeyi başardınız mı tamam… Başka ne zorluğu olabilir ki?..

İşin aslı hiç de öyle değil. Mizanpaj yaparken birçok kişinin bilmediği ayrıntılarla uğraşırız. Kitaba en uygun olan fontun seçimi, renk seçimi, kullanılan renklerin baskıya uygunluğu, sayfa boşlukları, kesim payları, satır arası boşluklar, karakterler arası boşluklar, resim-metin etkileşimleri, bölüm başlıkları … ve daha onlarca ayrıntı…

Mizanpaj, bir uzmanlık işidir. Genellikle usta-çırak ilişkisiyle öğrenilir. 

Mizanpaj Ucuzdur

Kitap kapağı tasarımına 1000 tl verip mizanpaj için vereceği 300 tl’yi çok bulan yazarlar ve yayıncılar var. Bu mantığı anlamak gerçekten zor. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bir metni kitap yapan iş mizanpajdır. Bir kitabın baskı öncesi hazırlık aşamalarının -önem bakımından- birinci sırasında içerik geliyorsa ikinci sırasında mizanpaj, üçüncü sırasında kapak tasarımı gelir.

Şunu söyleyebiliriz ki piyasada 20 tl ücretle satılan 200 sayfalık bir romandaki mizanpajın mâlî değeri kitap maliyetinin %7’si civarındadır. Mizanpajın kitaba kattığı değer ise en az %50’dir. Üstelik bu ücret sadece ilk baskıda ödenir. Mükerrer baskılarda sadece baskı maliyeti olur.